Mountaineer George joins an elite BandMountaineer George joins an elite Band

Gangtok,31 January
IT HAS been a long time coming, but the remarkable life of a north Hampshire mountaineer is finally receiving the recognition it deserves.

George Band, who turns 80 on Monday, was in the party that first conquered Mount Everest.

And with colleague Joe Brown, he was the first to scale the world’s third highest mountain, Kangchenjunga, which is considered a more difficult climb.

Through his career in the oil industry, he played a considerable part in the development of the British North Sea oil fields.

And now he is not resting on his laurels as he leads fundraising efforts that are helping to transform the lives of the people in the Himalayan Mountains.

As previously reported in The Gazette, Mr Band was awarded an OBE in the Queen’s New Years honours for his charity work and mountaineering feats.

Born in Taiwan and raised in Cheshire, he first became interested in mountaineering while on holiday in North Wales as a teenager.

He said: “I saw these guys on ropes tackling a face, and I thought ‘gosh, that looks exciting. I would like to try some of that’.”

A National Service posting in Yorkshire gave him a chance. He then went on to join Cambridge University’s mountaineering club and spent three summers climbing in the Alps.

He applied for the Everest expedition and was one of two climbers with no Himalayan experience picked for the attempt.

Mr Band was a member of a small advance party that found a way through the Khumbu Icefall to enable the team to establish the camps higher up Everest from which Sir Edmund Hillary and Sherpa Tenzing Norgay mounted their assault on the peak.

“It’s like a football team. One or two people can score the goals but they can only do it if the whole team is backing them up,” he said.

Two years later, he and Manchester builder Joe Brown became the meta-phorical goal-scorers when they became the first to the top of Kangchenjunga – a 28,169ft peak.

The duo were part of a reconnaissance party aiming for a feature called the Great Shelf.

“If we made that, it would be easier for a couple of thousand feet and it wasn’t far from the summit. We thought if can get there, we can have a bash,” he said. “We took sufficient oxygen to launch an attempt and we succeeded – which was very satisfying.”

They stopped a few feet below the summit to honour an agreement with the people of Sikkim, who regarded it as sacred.

Mr Band said: “Kangchenjunga was my best mountaineering feat because it’s considered more difficult than Everest.”

After Kangchenjunga, Mr Band undertook several more mountaineering expeditions but mainly focused on a career in the oil industry.

But he carried on climbing in his spare time and went on to head up several mountaineering organisations, including being president of the Alpine Club.

In 2003, he took over chairmanship of the Himalayan Trust UK, from another veteran of the Everest expedition, George Lowe.

“It was the least I could do,” said Mr Band. “We were an extended family and we are here to improve the lot of the Sherpas.”

The charity has built schools, trained the people to run them, and has also provided two hospitals and 13 health clinics.

Following its success in the area around Everest, the UK trust has extended its work to new regions, including the Kangchenjunga region.

Now, the fundraising efforts and a lifetime of achievement have brought Mr Band some well-earned official recognition with the award of the OBE.

“It was a pleasant surprise to suddenly find that your efforts have been recognised,” he said.

Gorkah party membder arrested in Gyalshing for holding meeting without permission

Gangtok, Jan. 25: Six members of the regional outfit Sikkim Gorkha
Parajatantrik party were detained by the West district police for
holding a public meeting without prior written permission from the
police at Gyalshing bazaar the west district headquarters.
The arrests were made this morning when the members of the party
started using a public address system and started giving political
speeches. They were also distributing written materials.
K. B. Rai, the general secretary of the Gorkha party and six other
members of the party Thendup Sherpa, Yamlal Dangal, Mani Kumar Rai,
Bikash Thatal, Birkha Bahadur Rai were arrested.
Speaking to the Telegraph superintendent of police (West) Ruchika
Rishi confirmed that they were detained by the Gyalshing police since
they did not have the requisite permission to hold the meeting which
is mandatory.
Any political party or organization should apply in writing for
permission from the police to organize a public meeting or use the
public address system.
They have been detained under section 160 of the Sikkim police act for
violating or disobeying orders, directions under the said act.
According to sections 156, 157 and 158 of the police act, permission
is required to hold public meeting after applying in written.
Meanwhile, the president of the party G. M. Rai told reporters that
they were denied their fundamental right on the eve of the republic
day claiming that this showed there was no democracy in Sikkim. He
said their freedom of speech under article 19 had been violated and
accused the police of a clampdown on the party.
He also said there was no derogatory or any violation in the printed
mater being distributed. The police said the arrests were not based on
the distribution of the pamphlet but for not having the required
permission.

If Cong comes to power it will arrest Chamling: Bhandari

Gangtok24 January: Sikkim Pradesh Congress Committee (SPCC) president Nar Bahadur Bhandari on Saturday joined forces with the BJP in alleging that Chief Minister Pawan Kumar Chamling has obtained dual citizenship, including one from Nepal, and claimed that the Congress party, if elected to power, will prosecute him under the provisions of the law.

"The Congress party, if it comes to power after the assembly polls due later this year, will arrest and prosecute Chamling for commission of a serious crime like carrying dual nationality," Bhandari, a former chief minister told reporters here.

Echoing the BJP's contention against the incumbent Chief Minister as "factually true" on the basis of the relevant documents made public by the senior saffron party leader Harendra Pratap, Bhandari hoped that the Union Home ministry and the Election Commission will investigate the matter to its logical conclusion.

Bhandari expressed his consternation at the silence of Chamling after such a serious charge of dual nationality has been made against him and said the latter has lent credence to the allegation by keeping mum on the issue till date.

The senior Congress leader, however, made it clear that his party will not make the dual nationality charge againt Chamling an electoral issue during the forthcoming assembl polls due April/May this year.

There are many skeletons in the cupboards of the Chamling governemnt which the Congress will raise during electioneering seeking the mandate for a change of guard in Sikkim, he said.

Referring to the upcoming assembly polls in Sikkim, the former Chief Minister demanded that the polls be held under the President's rule as a "free, fair and transparent election was not not likely to take place under the Chamling regime."

"No assembly polls held in the Himalayan state since 1994 took place in a fair manner as the civil and police brass brazenly sided with the ruling Sikkim Democratic Front in ensuring successive mandate for the ruling party in 1999 and 2004 assembly polls," he alleged.

The former Chief Minister hoped that the Election Commission will take cognizance of the "electoral malpractices" committed by the SDF government in the past and make appropriate arrangement for conduct of a free, fair and transparent polls in Sikkim this time.

On the rumours doing the rounds in Sikkim that he was being considered for the Governor's post by the party high command, Bhandari vowed never to leave Sikkim for any assignment outside the state and admitted that Chamling had indeed tried to convince the top congress leaders to make him a Governor in view of his seniority.

"I will never make life easy for Chamling and stay put in Sikkim for public service," Bhandari said and pledged to form the first-ever full-fledged Congress government in the state after the assembly polls.

Red Panda now in soft toys

By Shivadeep Rai

Gangtok 24January: People can now take home the state animal of Sikkim Red Panda in the form of soft toys. Towards the promotion of Red Panda, the state animal of Sikkim, Directorate of Handlooms and Handicrafts (DHH) has initiated making red panda soft toys at its soft toy production unit. One can take home different kinds of red panda soft toys in the form of bags, pillow etc from the DHH’s sales emporium. The soft toys making in DHH was set off from August 2005. Besides red panda, there is lot more animals in soft toys including bear and dogs.

KS Bhutia, Additional General Manager of Sikkim Handlooms and Handicrafts Development Corporation (SH&HDC) informed that the soft toy production unit in DHH has its tie-up with ITMT (a private limited soft toys company) in Kolkata. The finished soft toys produced in the DHH are being marketed across Sikkim, Delhi, Assam, Darjeeling, Kalimpong, Bagdogra and other places through SH&HDC. Bhutia informed that they sold soft toys basically red panda amounting to Rs 95,000 from the sales emporium in the month of October, 2008. The price of the soft toys ranges from Rs 30 to Rs 5000. Bhutia said we are basically focusing on making red panda soft toys for the reason that it is our state animal as well as its demand is very high.

The monthly production of soft toys in the production unit at DHH is 60-70 thousand in an approx, informed PR Ghimiray, Assistant Director for the Training Centre. Presently, 20 women in daily wage system are employed in soft toy production unit for making the soft toys. All of them are trained from ITMT. Ghimiray said that ITMT provides four months training in making soft toys for the students of Sikkim as per the provision of MoU. ITMT also provides DHH with the raw materials for making the soft toys. Ghimiray told that they will start providing training in making soft toys to the students of Sikkim at DHH by this year instead of sending them to Kolkata. He said that the demand for red panda soft toys is very high in the market though the supply is not satisfactory as compared to its demand.

Nationality charges against Chamling false: Nepali weekly

Gangtok, Jan 21 : As the chief minister of an Indian state became the latest high-profile public figure to become embroiled in a controversy over his nationality, a Nepali weekly here took up cudgels on his behalf Wednesday, calling the documents tabled by his critics fake and an attack on Nepal’s sovereignty and integrity.After singer Udit Narayan Jha and Nepali Minister Ram Chandra Jha, Pawan Chamling, chief minister of India’s northeastern Sikkim state, is in the eye of a storm over his nationality. The opposition Bharatiya Janata Party (BJP) this month asked India’s Election Commission to sack him on the ground that Chamling is allegedly a foreigner who comes from neighbouring Nepal.
In a bid to discredit Chamling, who is also chief of the Sikkim Democratic Front party, the local BJP leadership in Sikkim has distributed documents to the media to establish that Chamling also holds Nepali citizenship.
The documents include photocopies of Chamling’s alleged Nepali citizenship certificate, the inclusion of his family’s names in Nepal’s census list and receipts to show he paid house tax - Rs.10 - in Nepal.
With the BJP threatening it is going to court with its claim, Nepal’s Jana Aastha weekly Wednesday took up the cause of the beleaguered Indian minister, saying the bid to drag him into a controversy by calling him a Nepali was also an attempt to malign Nepalis.
According to the weekly, the citizenship certificate distributed by the BJP is fake. The certificate reportedly says the Indian minister was born in Sanischare village in eastern Nepal’s tea garden district of Ilam.
The census document, which says Chamling as well as his wife Tikamaya, son Vijay, daughter Sheela and daughter-in-law Vinita are residents of Budhbare village in Ilam, is dated 2008.
However, both Budhbare and Sanishchare are in Jhapa district and not Ilam, as claimed by the documents and in 2008, there was no local development authority in Nepal due to the political changes to issue such documents, the weekly said.
It has also quoted the district administration official concerned as saying that the citizenship code in the documents is wrong.
With Chamling’s opponents in Sikkim, the National People’s Party, jumping into the fray and calling a Sikkim shutdown next Monday as well as clamouring for the chief minister’s resignation, the weekly said the nationality issue was whipped up as Chamling was expanding his sphere of influence in New Delhi.
“The fake documents about Nepal raise questions about how the BJP obtained them,” the weekly said. “Nepal’s sovereignty and the integrity of Nepalis have also been dragged into the dispute.”
It is also asking Nepal’s foreign affairs ministry to seek a clarification as to how the Indian party obtained “fake” Nepali documents.
Since the “fake” documents bear the signature of a Nepali district administration official, it is Nepal’s duty to initiate an investigation to find out how the forgery was done, the weekly said.

965 chickens culled on second day of culling operations

Gangtok, Jan 21: A total of 965 chickens were culled today at the bird flu hit areas of Ravangla subdivision in South Sikkim.

Culling operations by nine Rapid Response Teams (RRTs) constitution members from district administration, State Animal husbandry department and other line departments had begun from yesterday at 3 kms radius from the epicenter of the bird flu hit areas of the subdivision.

“A total 965 chickens were culled today out of which 722 were adult chickens and 243 were chicks”, said South district collector D Anandan.

Today’s tally takes the total number of culled birds to 2125.

Mr. Anandan informed that today’s culling took place in 157 households at bird flu hit areas of Golitar, 14th Mile and Hospital Area of Ravangla. A total of 611 eggs were also destroyed today by the RRTs.

Immediate compensation as per the rates fixed by the State government was paid to the farmers whose chickens were culled. The State government had announced compensation of Rs. Rs. 100 per fully grown chicken and Rs. 15 per chick.

The culling operations are going smoothly and we expect to finish in a couple of days, said the DC.

A medical team of Union Health Ministry has reached the spot and is assisting the State authorities into micro planning and containment measures. The team is surveying the affected areas, said the DC.

The Union Ministry has supplied 6000 capsules of Oseltamivir, 5000 three layered surgical masks, 100 Personal Protective Equipments and 100 N-95 masks and the situation is being monitored on a daily basis, informs a PIB release.

The bird flu outbreak in Ravangla had been confirmed on January 18.

गोर्खाल्यण्डको आन्दोलनमा सिक्किमले आफ्नो गाँस काटेर सहयोग गर्नु पर्छः डा एडी

गान्तोक, 19 जनवरी। गोर्खाल्याण्डको आन्दोलनलाई सिक्किमेले आफ्नो छिमेकीको आन्दोलन मात्र नठानेर 1986को दशकमा जस्तै आफ्नो भागबाट पस्केको भातको आधा भाग आन्दोलनकारीहरूलाई दिएर समर्थन गर्ने दिन आएको तथा आफ्नो दाज्यु-भाइले अधिकार पाउँछ भने त्यसमा सहयोग गर्नु पर्ने सिक्किमेको कर्तव्य रहेको सिक्किम हिमाली राज्य पार्टी (सिहिराप)-ले घोषणा गरेको छ। छुट्टै राज्य गोर्खाल्यण्डको आन्दोलनकारीहरूमाथि डुवर्स र सालुगढामा भएको बर्बरतापूर्ण कार्वाहीप्रति सिक्किमको विपक्षी दल सिहिरापले भत्सर्ना जनाउँदै केन्द्र र राज्य सरकारले चाँडो भन्दा चाँडो समस्याको समाधान गर्नु पर्ने माग गरेकोछ।

पार्टी मुख्यालयमा आईतबार डाकिएको पत्रकार सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै पार्टी अध्यक्ष डा. ए डी सुब्बाले भने, आज बिमल गुरङको नेतृत्वमा गोर्खाल्याण्डको आन्दोलन अहिंसात्मक ढङ्गमा संचालन भइरहेको छ तर केन्द्र र राज्य सरकारले यसलाई अहिंसात्मकरूप मै समाधान गरेन भने स्थिति बिग्रेर जाने छ। डुवर्स र सालुगढामा जो भयो त्यो नहुनु पर्ने थियो अब बङ्गाल र केन्द्र सरकारले चाँडो फैसला दिनु पर्छ, उनले भने।
डा.सुब्बाले गोर्खाल्याण्ड मुद्दामा पवन चामलिङको नतृत्वमा रहेको एसडीएफ सरकार र मुख्यमन्त्री चामलिङ स्वयं इमान्दार नरहेको आरोप लगाउदै भने, सुबास घिसिङसित चामलिङको बैमनश्यता थियो र बिमल गुरूङलाई घिसिङलाई हटाउने बेलामा सहयोग गर्छु भन्नेले घिसिङलाई हटाएर आन्दोलन थाले पछि बाटो रोक्यो भनेर खेताला लगाएर सुपरिम कोर्टमा मुद्दा हल्यो यसैले स्पष्ट हुन्छ गोर्खाल्यण्डबारे मुख्यमन्त्री चामलिङ इमान्दार छैन भन्ने कुरा ।

उनले अझ भने गोर्खाल्याण्डको प्रस्ताव विधानसभामा पारित गर्छु भनेर गोजमुमो खोलिनु भन्दा पहिले दार्जीलिह भ्रमणमा जाँदा चामलिङले दिएको बचन किन पुरा गरेन? यदि गोर्खाल्यण्डको निम्ति चामलिङ सांच्चै इमान्दार छ भने अहिले आन्दोलनले हिसांत्मक रूप लिइसकेको छ। यसलाई रोक्न किन कडा कदम चाल्दैन, सुपरिमकोर्टबाट किन मुद्दा फिर्ता गर्दैन? उनले प्रश्नहरुको ओइरो लगाए।

यसरी नै सिहिरापका प्रवक्ता तथा महासचिव तारा श्रेष्ठले भने, आफ्नो समुदायको मान्छेले केही पाउन केही गुमाउनु पर्छ भने सिक्किम तयार छ। युगौसम्म बाटो बन्द भएर आन्दोलन चलिरहनु भन्दा केही समय बाटो बन्द गरेर आन्दोलन चर्काएर लक्ष्यमा पुग्नु बेश हो यसमा सिक्किमेले मुद्दा हाल्ने र विरोध गर्ने काम छैन्, उनले थपे।

आन्दोलनको बारेमा सिक्किम सरकारको भूमिका इमान्दार हुनु पर्ने विषयमा नै जोड दिंदै श्रेष्टले भने आन्दोलन उग्र हुँदै छ य़समा सिक्किम सरकारको भूमिका इमान्दार हुनुपर्छ दोहोरो मापदण्ड राखेर कुरा गर्नु हुँदैन। सिक्किमको मुख्यमन्त्री प्रति छिमेकीको ठूलो आशा छ तर उनी आफै यसमा इमान्दार छैनन्. उनले भने।

सिक्किमको मौलिक कला काठको मुखौटो निर्माणमा कलाकारहरूको अभाव

गान्तोक,19जनवरी।सिक्किमको हस्त शिल्प र हथकर्घा उत्पादनमा छुट्टै विशेषता बोक्ने विधा हो काठको मुखौटो बनाउने कला । बौद्धवादसित सम्बन्धित यसप्रकारको काष्ठकला सिक्किमको परम्परासित जोडिएको महाकाला र कंचनजंघाको मुखौटो बनाउने प्रचलन परापूर्वकालदेखिको भए पनि अहिले यो कलालाई धानेर राख्ने शिल्पीहरूको न्यूनताले अस्तित्वमा सङ्कट आउने स्थिति देखिएको छ। यही क्रम निरन्तर रहेमा कुनै दिन केवल सङ्ग्राहलयमा मात्र सिमित हुने अवस्था नरहला भन्न सकिन्न।
राज्य कै प्रथम मुखौटो बनाउने कलाकार उत्तर सिक्किमको तिङचिम निवासी एक भोटिया परिवारका तीन पुस्ताले यो भार बहन गरिरहेको छ आजपर्यन्त। तर अब उसोको पुस्ताले यही कलालाई निरन्तरता दिने कुरामा बाबु-बाजेबाट विरासतमा सिकेको कलाको एकमात्र शिक्षक डुडूक भोटिया यसो भन्छन्, मेरो बाजेले तिब्बत जाँदा 1940 तिर कागजमा जेङ्गा र माहाकालाको मुखौटो बनाएको देखी सिक्किममा आएर काठको मुखौटो सिक्किमे परम्परामा ढालेर बनाउन शुरू गरे।उनले शुरू गरेको सो कार्यलाई मेरो पिताले 1964 देखि निरन्तरता दिए। तर मैले 1977 सालदेखि यो कला सिकेको हुँ जो आजसम्म बचाएर ऱाखेको छु। तर मेरो आउँदो पुस्ताले यो सिक्ला भन्ने उति विश्वास छैन, छोराहरू सबै बाहिर पढ्ने भए कला सिक्न साधना चाहिन्छ घरमा बस्नु पऱ्यो।

विशेष रूपमा गुम्पाको निम्ति बनाइने यी मुखौटो 55 प्रकारको हुने गरेरेको डुडुक बताउँछन्। जसमा विशेष रूपले महाकाला र कंचनजंघाको महत्व छुट्टै मानिन्छ, यसका साथै बाह्र राशी जसलाई सिक्किमे बौद्धबादमा लोखोर चुनी भनिन्छ त्यसको अर्कै महत्व छ। गुम्बाहरूमा विभिन्न पर्वहरूमा नृत्य गर्दा सो मुखौटो लगाएर विभिन्न प्राणी र परलौकिक अनुहारलाई प्रस्तुत गरिन्छ। महाकाला जो तिब्बतबाट आफ्नो बाजेले कागजमा बनाउने कलाबाट काठमा उतारे भने रचंनजघाको मुखौटो भने मौलिक रूपमा सिक्किमकै सिर्जना हुनसक्ने उनी थप्छन्। यद्यपी महाकालामा तिब्बती प्रभाव रहेको भएपनि सिक्किमे बौद्ध परम्पराको पवित्र पर्व पाङ्ल्हाब सोलमा यी दुबै मुखौटो लगाएर नृत्य (छाम) गरिने हुनाले सिक्कमको मौलिक उपज भएको छ।

सरकारले गान्तोक स्थित हस्त शिल्प तथा हथकर्घा निदेशालयमा विगत 1992देखि डुडुक कै प्रशिक्षणमा मुखौटो निर्माण गर्ने कलाकारहरूको उत्पादनको निम्ति युवाहरूलाई भत्ता समेत दिएर प्रशिक्षण दिने गरेको छ। तर यहाँ केवल तीन वर्षको मात्र प्रशिक्षण दिइने भएकोले मुखौटोको 55 प्रकार कलालाई भने प्रसिक्षणार्थीहरूले छिचोल्न सक्दैनन् जसले गर्दा अहिले सम्म बाचेको 55 प्रकारको मुखौटो भविष्यमा सिमित बन्न जाने डुडुकको भनाइ छ।
गुम्बामा प्रयोग गरिने यी मुखौटोहरू अहिले विश्वस्तरमा सिक्किमे कलाको एउटा परिचय बनिसकेको छ। यसै कला मार्फत प्रशिक्षक डुडुकले 1992,94,97,99मा राष्ट्रीय स्तरको पुरस्कार टेक्सटाइल मन्त्रालय भारत सरकारबाट प्राप्त गरिसकेका छन्। यसरी नै राज्यस्तरको पुरस्कारले पनि उनी सम्मानीत भएका छन्।
परम्परा र सिक्किमको चिन्हारी बचाउने क्रममा एक्लो परिवार तिन पुस्तादेखि लागि परेको छ। सरकारले दिएको प्रशिक्षणबाट केवल व्यावसायीक मुखौटो उत्पादकहरू नि्स्केका छन् तर सैद्धान्तिक रूपमा 55 प्रकारकै मुखौटो बनाउन सिक्नको निम्ति 3 वर्षको समयसिमा छोटो हुने गरेको उनी बताउँछन् उनले आफ्नो पिताबाट 9 वर्षको उमेर देखि प्रशिक्षण लिएर 21 वर्षमामात्र सफल बनेको अनुभावले नै यो कला व्यावसायीक भन्दा पनि साधना हो भन्ने पुष्टि हुन्छ। छोटो अवधीमा केवल दुइ तीन प्रकारको मुखौटो बनाउने कला सिक्ने सकिने तर बाँकि कला त्यसै मरेर जाने डर उनलाई छ।

महाकाला र कंचनजङ्घामा पनि विबिन्न प्रकारको रङर भेद रहेको उनी बताउँछन् जसमा महाकालाको 6 प्रकार तथा कंचनजङ्घाको एकै रङ हुने जानकारी दिन्छन्। सिक्किमे मौलिकताको प्रसङ्गमा सबै मुखौटो आध्यत्मिक तथा परलौकिक संसारलाई लिएर रचना गरिने बताउदे सबै प्रकारको कलामा तीनवटा आँखा रहनु सिक्किमे कलाको विशेषता रहेको जानकारी गराए।

विशेष अवसरहरूमा गुम्बामा नाचिने छाम(नृत्य) हरूमा प्रयोग गरिने मुखौटोहरूको सेट 55 वटाको हुने गर्छ सो तयार गर्ने क्षमता कमै कलाकारहरूमा रहेको छ। जसले गर्दा भविष्यमा सिक्किमे मुकौटो(मास्क) कला लोप हुने संकेत स्पष्ट छ। यति मात्र होइन हाल सरकारी प्रशिक्षणमा वल एकजना युवामात्र प्रशिक्षण लिइरहेका थिए।

युवा वर्गले यो कलालाई महत्वको साथमा सिक्न सके अर्थौउत्पादन पनि मनग्गे हुने डुडुकको भनाइ छ। प्रति मुखौटो 3 सय देखि 20 हजार रूपियाँ सम्ममा बिक्री हुन्छ। विदेशमा झन यसको माग धेरै छ तर स्थानीयहरूकै माग पुरा गर्ने कलाकार हामी सित छैन,दुखेसो कलाकार डुडुकको ।

Para gliding Start at Chakung West Sikkim from Wednesday on occasion of Maker Sakranti Fastival at Jorthang Bazaar of south district, the Glider drpoping at Jorthang Ground from Chakung View point from height of above 1000 meter. tourist have to pay one thusand per dropping. Local youth introduce this adventure tourism.

Chief Minister Pawan Chamling pledges support to Gorkhaland movement

New Delhi, Jan 9 Sikkim Chief Minister Pawan Chamling today pledged support to the Gorkhaland movement, terming the demand for a separate state by Gorkhas their"constitutional right"but said his state suffers the most due to road blockades caused by the agitation.

" Their (Gorkha&aposs) demands are constitutional and India must acknowledge the Gorkha people their rightful demand for a separate state and not ignore it. There were other states too which were demarcated on similar demands,"Chamling, who was here to receive an award from the Vice President Hamid Ansari for the state&aposs overall progress in the health sector told reporters.

Holding the West Bengal government and Union of India responsible for losses arising due to the blockade of the National Highway 31A -- Sikkim&aposs only road link to the Indian mainland -- Chamling said that the people of the hill state have the right to seek compensation for the economic losses arising out of such blockades.

"The government of West Bengal is not affected and neither is the Union of India.We are the worst affected since the movement began in 1987,"he said.

Pointing out that Darjeeling, once termed the queen of hills, has undergone rapid degradation over the years, Chamling sought support of the Centre to do something to resolve the Gorkhaland issue in an amicable manner.

Chamling was vocal about the restoration of peace and beauty of the region and said that the demand for Gorkhaland is not just limited to the demand of the Gorkhas as it also involves restoring the" Queen of Hills"to her past glory.

Source: Agencies

बिमल गुरूङ र आर बी राईको जनाधार शक्तिलाई भागोपले सधैँ महत्व दिएको छ: सीके श्रेष्ठ

भारतभरिका गोर्खाहरूको सपना गोर्खाल्यण्डको निम्ति राष्ट्रियस्तरको छाता सङ्गठनको रूपमा प्रतिस्थापित भारतीय गोर्खा परिसंघले यस मुद्दालाई छिनोफानो गर्न सामुहिक नेतृत्व नै सबै भन्दा प्रभावशाली प्रयास बताएको छ। यसरी नै अहिले घरि आन्दोलनबारे आएको विभिन्न मतभेद र रणकौशलको अस्पष्टताबारे गत 21 दिसम्बरको दिन नयाँ दिल्लीको जन्तर मन्तरमा साँझ पाँच बजे भागोपका कार्यकारी अध्यक्ष सी के श्रेष्ठ सित पत्रकार प्रवीण खालिङले लिएको अन्तरवार्ता प्रस्तुत छ।

प्रश्न: अब 2009को पूर्वार्धमै देशमा चुनाउ हुने निश्चित छ। यस्तो अवस्थामा गोर्खाल्याण्डको मुद्दा फेरि ओझेलमा पर्ला कि ?
उत्तर- चुनाउको समयमा नै हो राराजनैतिक दलहरूसित राजनैतिक पहल गर्नु पर्ने। जातिको राष्ट्रिय राजनैतिक क्षमता बुझाएर गोर्खाल्याण्डको मुद्दालाई उनीहरूको चुनाउ घोषणा पत्रमा संलग्न गराउनु पर्ने। किनभने यतिबेला गरज उनीहरूलाई परिरहेको हुन्छ। त्यसैले माग मांग्नेहरूले चंखो भएर चुनाउको बजारमा नै भरसक प्रतिश्रुति लिने अनि प्रतिबद्ध गराउने प्रचेष्टा चलाउनु पर्छ। यसो गरेमा मुद्दा ओझेलमा पर्नुको साटो अझ टड्कालो भएर उठ्नेछ। यही समय हो भारतभरिका नेपालीभाषी गोर्खा जातिका संघ-संस्था अनि राजनैतिक दलहरूको संयुक्त शक्ति लिएर केन्द्रका राजनैतिक दलहरूसित संवाद शुरु गर्ने।

प्रश्न- भागोपले राष्ट्रीय स्तरमा कुनै राजनैतिक दलसित तालमेल गर्ला कि?

उत्तर- त्यस्तो कुनै गुंजाइस नै छैन। कारण भारतभरिका गोर्खाहरूको राजनैतिक झुकाउ समान छैन। गोर्खाहरू कांग्रेस, भाजपा, एनसीपी, सपा, बसपा, एजीपीदेखि लिएर शिवसेनासम्म छन्। जो-जो जहाँ-जहाँ छन् त्यहीँ-त्यहीँबाट आफ्ना दलहरूलाई राष्ट्रिय अनि जातीय गोर्का मुद्दाहरूमा चाप दिने काम गर्नुपर्छ।

प्रश्न- गोर्खाल्याण्डको सपना साकार हुने कुरोमा तपाईं कतिको विश्वस्त हुनुहुन्छ?

उत्तऱ- कठिन छ अवश्य, तर असम्भव छैन। सबै शक्तिहरूलाई एक ठाउँमा केन्द्रित गरेर, सही रणकौशलको आधारमा सही पहल अनि बौद्धिक अभ्यासद्वारा राष्ट्रिय स्तरमा मुद्दालाई उठाएर,सही ठाउँमा गएर सही कुरो राख्न सक्यौं भने, यो नहुने कुरै होइन। मलाई पूर्ण विश्वास छ-गोर्खाल्याण्ड एक दिन हुन्छै-हुन्छ।

प्रश्न- हालमा भारतीय गोर्खा परिसंघको दिल्लीमुखी रणकौशलले धेरै प्रभाव पारे पनि स्थानीय राजनैतिक दलहरूसंग भे भागोपको उस्तो तालमेल नदेखिनुको कारण के हो?

उत्तर- गोर्खाल्याण्डकै परिप्रेक्ष्यमा भन्नु पर्दा गोजमुमो र क्रामाकपाबाहेक संस्थागत तौरमा
लागिपरेका स्थानीय अन्य कुनै राजनैतिक दलहरू नै छैनन्।अनि भागोपले यी दुवै दलहरूलाई बृहत्तर आन्दोलनका सम्पूरक अनि अनिवार्य अङ्गहरू नै ठान्दछ। तर भागोप राष्ट्रिय स्तरको अराजनैतिक संस्था हुनाले राजनैतिक दलका कार्यक्रमहरूसित तालमेल नमिले जस्तो देखिन सक्छ कार्यक्रम एकै प्रकारका नभए पनि उद्देश्यमा हामी एक छौ,यसमा कुनै शङ्का छैन। अहिले औंला-औंला भए पनि अन्तिम प्रहारको मुहूर्त्तमा मुड्की भएरै बज्रौंला, निस्संदेह।

प्रश्न- यस पटकको दिल्ली कार्यक्रमको मुख्य उपलब्धि के मान्नुहुन्छ?

उत्तर-दिल्लीको जन्तर-मन्तरमा 22 राज्यका गोर्खा प्रतिनिधिहरू, हजारौको गोर्खा जनसमावेश अनि तेलङ्गना, बुन्देलखण्ड जस्ता नयाँ राज्य माग्ने नेताहरूको उपस्थिति नै एक ऐतिहासिक उपलब्धि हो। तर त्यो भन्दा अझ बडी गोर्खाल्याण्डको मुद्दालाई दिल्लीको नेताहरूको मनमा राष्ट्रिय मुद्दाको रूपमा छाप बसाउने ठूलो काम भएको छ। यसले अन्य सबै दलहरूको दिल्लीमुखी कार्यक्रमलाई सकारात्मक माहौल तयार गरिदिएको छ।
प्रश्न– अब दार्जीलिङका अन्य राजनैतिक पार्टीहरूको भूमिका कस्तो होला?

उत्तर- कांग्रेस र भाजपाको निर्णयको बागडोर अरूकै हातमा छ। आफ्नो मुद्दालाई अघि राख्नु कांग्रेसी र भाजपाई नेताहरूलाई आ-आफ्नो राज्य कमिटीहरूसित जुझ्नै पर्ने स्थिति छ। गोर्खालीगका नेताले गोर्खाल्याण्ड चिन्हारीको मुद्दा होइन, राष्ट्रिय मुद्दा पनि होइन, यो केवल दार्जीलिङको आर्थीक विकासको मुद्दा हो भनिसकेपछि भागोप लगायत अरू दलहरूसित पनि बुनियादी मतविभेद भइहाल्यो।

प्रश्न- भागोप टुप्पा-टुप्पामा मात्रै छ, जनाधार नै छैन भन्छन् नि?

उत्तर- भागोपलाई हामीले विचारको अभियान भनेका छौ। विचारले सडकमा उत्रेर जिन्दावाद-मुर्दावाद लगाउँदैन, त्यसैले देखिन्दैन।क्रामाकपाले सर्वसम्मतिको प्रस्तावद्वारा भागोपलाई आफ्ने अभिभावक संस्था भनी स्वीकार गरेको छ। अर्थात् पार्टी क्रामाकपा गरे पनि भागोपको सिद्धान्त र विचारलाई सही र ग्रहणयोग्य ठान्नेहरू पनि धेरै छन्। यी बाहेक प्रष्ट रूपमा भागोपमा संलग्न नभए पनि भागोपको विचार र कार्यक्रमहरूलाई सहयोग र समर्थन दिनेहरूको पनि कमी छैन। त्यसैले शारीरिक जनाधार नदेखिए तापनि भागोपको वैचारिक जनाधार भने ठोस, बलियो र प्रशस्त छ।

प्रश्न- गोजमुमो अध्यक्ष बिमल गुरुङसित भागोप नेतृवृन्दको दूरीको कारण व्याक्तिगत हो कि सिद्धान्तगत ?

उत्तर- एक करोड पच्चीस लाख गोर्खाहरूको जीवन-मरणको प्रश्न अघि व्याक्तिगत टेक,अहंभाव अनि मनमुटाउहरू नगण्य कुराहरू हुन्। गोर्खाल्याण्डको मांगको तुलनामा हामी व्याक्तिहरू धुलाका कम बराबर हौं। भागोपले बिमल गुरूङ अनि आरबी राईको जनाधार शक्तिलाई महत्व दिएको छ अनि उसरी नै भारतका 22वटा राज्यहरूबाट गोर्खाल्याण्डकै निम्ति राष्ट्रियस्तरमा तयार गरेको जनादार शक्तिलाई पनि महत्व मिलोस् भन्ने अपेक्षा राख्दछ साथै त्यसभन्दा अझमाथि ससानो राज्यहरूका राष्ट्रिय फेडेरेशनलाई पनि कम महत्वको नठानौं भन्ने आह्वान गर्दछ। भागोपले राष्ट्रिय स्तरमा गोर्खा शक्तिलाई एकबद्ध गराएको गोर्खाल्याण्डकै निम्ति हो, राजनैलहरूसित प्रतिस्पर्धा गर्नलाई होईन, भन्ने कुरो बुझिदिनु पर्छ। भागोपलाई आशंकाको नजरले होइन तर एउटै लक्ष्य भएको सहयात्रीको रूपमा हेरिएदेखि यो स्थिति आफै सहज बन्नेछ।

प्रश्न- त्यसो भए भविष्यमा क्रामाकपा जस्तै गोजमुमोलाी पनि भागोपसित गोर्खाल्याण्डको यात्रामा सहयात्री बनेर हिँडेको देख्न पाइएला ?

उत्तर- अवश्य- हामी यदि मुद्दालाई नै सबैकुरो ठान्छौं अनि मुद्दाप्रति इमान्दार छौ भने साथ लागेर हिंड्नै पर्छ। जाने बसगाडी एउटै छ, गन्तव्य एउटै छ अनि पुग्नलाई सबै आत्तुर छौं- नचढी हुन्छ? भागोपले सधैं भनेको छ यो अन्तिम जातीय महायुद्धमा सबै सेनापतिहरु सामुहिक शक्ति प्रदर्शन गर्दै लामबद्ध भएर उभिनै पर्छ। भारतको संसदलाई एकल प्रयासले हल्लाउन सकिंदैन। भएभरको गोर्खा शक्ति अनि गोर्खा समर्थक शक्तिहरूलाई एक ठांउ थुपार्नै पर्छ। किनभने ठूलो शत्रु ढाल्नलाई हामीले इन्तजाम पनि ठूलै गर्नुपर्छ।

प्रश्न- भागोपको आगामी कार्यक्रम ?

उत्तर- भारतमा एकजाग्रत अनि सुसंस्कृत गोर्खा समाजको निर्माणमा निरन्तर प्रयासिलिलीऎ चलाउने अनि दिल्लीमा दिसम्बर 2009मा हुन गइरहेको एक लाख गोर्खाहरूको समावेशको तम्तयारी।

विश्व रेकर्डको सदस्य़ बनेको 57 वर्ष पूरानो बिस्कुट सुरक्षीतविश्व रेकर्डको सदस्य़ बनेको 57 वर्ष पूरानो बिस्कुट सुरक्षीत

गान्तोक,8जनवरी। विश्वको सर्वोच्च हिमशिखर सगरमाथा आरोहण प्रत्येक पर्वतारोहीको सपना हुने गर्छ। ती पर्वतारोहीहरूले सगरमाथा आरोहणको क्रममा प्रयोग गरेका सबै बस्तुहरू देश र विश्व कै निम्ति अमूल्य निधि भएर रहने गर्छ। यस्तै सिक्किमको पहिलो सगरमाथा आरोही स्वर्गीय सोमान ग्यात्सोले सम्मान पूर्वक 57 वर्ष पहिले सगरमाथा आरोहणमा जानेक्रममा उत्तर सिक्किमको लाचुङका एक रिम्पोछेलाई पुजा-अर्चना गराउन लगाएर चडाएको बिस्कुट अझै सुरक्षीत रहको छ। 1953 त्यो सिक्किमको निम्तिम इतिहासको सुनौलो वर्षको रूपमा अङ्कीत छ जुन वर्ष सोनाम ग्याछोले सगरमाथा आरोहण गर्न सफल भएका थिए।

उनले विश्वको सर्वोच्च चोटी विजय गरे तर यसअबियानमा जान अघि बौद्ध धर्मको विश्वास अनुसार उनले आपद-विपदबाट जोगिन लाचुङको सुसोङ रिम्पोछेबाट आर्शीवाद प्राप्त गरेक् थिए। उनले रिम्पोछेलाई कलकत्ताको कोले बिस्कुट कम्पनी प्राइभेट लिमिटेडद्वारा 1952मा निर्मित कोले क्रिम क्रेकर बिस्कुटको दुइ टिन बिस्कुट उपहार चडाएका थिए । उक्त विस्कुटले सोनाम ग्याछोले जस्तै इतिहास रच्न सक्षम भएको छ। कसैलाई विश्वास नहुन सक्छ टिनमा बन्द गरेर कुनै बिस्कुट 57 वर्षसम्म सुरक्षीत बस्छ भनेर। तर सुसोङ रिम्पोछेका कान्छो छोरो ग्यात्सो लाचुङपाले अहिलेसम्म यसलाई सगरमाथा आरोहणी सोनामग्यात्सोको याद ताजा बनाएर राख्न सफल रहेका छन्।

यतिमात्र होइन यो टिनको बिस्कुटले विश्व कै मानिसहरूको ध्यानआकर्षण गर्यो । वर्ष 2003को 10 जुलािको दिन गिनिस वर्ल्ड रेकर्डमा सद्स्यता प्रप्त गरेर 59454 सदस्य संख्या प्राप्त गरेको प्रमाण पत्र देखाउदै ग्यात्सो लाचुङपा यो उपलब्धीलाई आफ्नो मात्र नठारे बिस्कुटको सुरक्षा गर्न कुनै विशेष संग्राहलयलाई प्रदान गर्न पाए हुन्थ्यो भन्ने पक्ष राख्छन्। पर्वतारोहणसित सम्बन्धीत रहेको कारण दार्जीलिहको हिमालयन माउन्टेनरीङ इन्चीट्यूट अथवा लन्दन र भारत कै ठूलो संग्राहलयलाई जिम्मा लगाउन पाए ढुक्क हुने लाचुङपाको इच्छा छ।

यती मात्र होिन यो बिस्कुट कसरी सुरक्षीत बस्यो त्यसको रोचकतचा आफ्नै छ. ग्यात्सोका पिताले 1953मा सोनाम ग्यात्सोले दिएको उक्त बिस्कुट आफूसित 1971 सम्म 18 वर्ष सुरक्षीत राखे अनि त्यसै साल आफ्नो कान्छो छोरो ग्यात्सोलाई बौद्ध धर्मावलम्बीहरूको महान पर्व तिब्बती लोसारको आवसरमा उपहार दिए। त्यसै दिन ग्यात्सोले पाएका दुइ टिन बिस्कुट मध्ये एक टिन आफ्त र साथीहरूसित बाडेर खाएको लाचुङपा अझै झल्जली रहेको बताउछन्। त्यसबेला ग्यात्सो केवल 5 वर्षको थिए। पिताले दिएको दुइ टिन विस्कुटको एक टीन भने आफ्नी आमालाई पछि खाने भनेर राख्न दिएको समय बित्दै गयो खाने दिन आएन तर त्यसले इतिहास रच्यो आज 57 वर्ष पुगेर। बिस्कुटको डिब्बा ग्यात्सोकी आमाले 21 वर्षसम्म सुरक्षीत राखिदिइन् जुन 1998मा छोरो ग्यात्सोलाई सुम्पिइन।

विस्कुटले गिनिज बुक अव् वर्ल्ड रेकर्डमा आफ्नो नाम द्रर्ता गर्न नसके पनि सदस्यता भने प्राप्त गर्यो। ग्यात्सोले व्रर्ल्ड रेकर्डमा पठाउन अघि नै लन्दनका आर्ट डिलर जोनी भेन हिफतेनले 1907-09 मा दक्षिणी ध्रुवको अभियानमा असफल यात्री सर अरनेष्ट स्याकेलटोनको बिस्कुट लन्दनमा 18 अप्रेल 2000 मा निलामी गरेर गोनिज बुकलाई 7,804 डलरमा बेचिसकेको तथा विश्व रेकर्ड स्थापित गरेको सोफी ह्वाइटिङ(रेर्कड रिसर्च सर्भीसेस)-ले ग्यात्सोलाई लेखेको पत्रमा बताइएको छ।

बिस्कुटले रेकर्ड बनाउने क्रम यती मै सिमित रहेको छैन रिप्लेको बिश्वास गर्नु हो या नगर्नु होस (बिलिभ इट ओर नट)-मा वर्ष 2002मा भारतको प्रख्यात समाचारपत्र टाइम्स अव् इण्डियाले प्रकाशित गरेको थियो।यलरी नै यो बिस्कुट आफै भारत कै प्रथम पर्वतारोही दल जसको नेतृत्व क्याप्टन एम एस कोहोलीले गरेका थिए त्यसको साक्षी पनि हो। उक्त टोलीमा सिक्किमका सोनाम ग्यात्छो पनि एक सदस्य रहेका थिए। क्याप्टन कोहोलीले आफ्नो पर्वतारोहन बारे लेखेको पुस्तक नाइन टप एभरेस्ट स्टोरी अव् इण्डीयामा पनि रिम्पोछे र सोनाम ग्यात्छोको उल्लेख गरिएको छ। यसका साथै बिस्कुटको उमेर जान्न पर्दा टिनको पछिल्तिर स्पष्ट रूपमा अप्रेल 6 तारिक 1952 लेखिएको छ।

देशबाट गरीबी र बेरोजगारको आततङ्कवाद समाप्त गर्नुपर्छः चामलिङ

गान्तोक,7 जनवरी । सिक्किमको शान्ति सुरक्षामा स्थाई रूपमा बनाइराख्न प्रभावशाली ढङ्गमा कार्य गरेर कुनै पनि शान्तिपूर्ण वातावरण भङ्ग गर्ने तत्वहरू रोक्न निरन्तर प्रशिक्षण र आधुनिक तकनिकीको विकास गरेर तयार रहनु पर्छ। यस प्रकारको मन्तव्य मुख्यमन्त्री पवन चामलिङले नयाँ दिल्ली स्थित विजाया भवनमा आयोजित देशभरिका मुख्यमन्त्रीहरूको आन्तरीक सुरक्षा सम्मेलनमा आफ्नो सम्बोधनमा व्यक्त गरेका हुन। यसरी नै उनले सिक्किम शान्ति र सरक्षीत रहेता पनि यसलाई सधैं स्थाई बनाउन केन्द्र सरकारले पुलिस र सुरक्षा एजेन्सीलाई बलियो पार्न राज्य सरकारलाई सहयोग गर्नु पर्ने तथा अत्याधुनिक सुरक्षा व्यावस्था प्रतिस्थापित गराउन कम्तीमा पचास प्रतिशत अनुदान प्रदान गर्नु पर्ने मु्ख्यमन्त्रीले माग गरे। आंतकवादको विशेष परिस्थिति सित लड्ने कमाण्डो तयार पार्न केन्द्र सरकारल प्रशिक्षणको व्यावस्था गर्नु पर्ने उनले बताए।
धेरै लामो समयदेखि थातीमा रहेको राष्ट्रियता परिचय पत्र (बायोमेट्रीक नेशनल आडेन्टीटी कार्ड)-लाई लागु गरेर राज्यको तीनवटा अन्तराष्ट्रीय सीमानाको प्रवेश द्वारहरूबाट आतङ्की तत्वहरूलाई प्रवेश गर्नबाट रोक्न राज्य सरकारलाई सहयोग गर्ने मु्ख्यमन्त्री चामलिङले केन्द्र सरकारसित माग गरे। यसरी नै मुख्यमन्त्रीले राज्यमा अहिलेसम्म फोरेन्सीक प्रयोगशाला नभएको कारण कोलकताको प्रयोगशालामा भरपर्नु पर्ने भएकोले सुरक्षा र प्रशासनीक कार्यवाहीमा विलम्ब भइरहेको उल्लेख गर्दै सिक्किमको निम्ति फरेन्सीक प्रयोगशाला स्थापना गरिनु पर्ने माग राखे।
यसरी नै मुख्यमन्त्रीले केन्द्रीय गृहमन्त्रालयलाई विभन्न सुझाव पनि दिए। उनले सुरक्षाको निम्ति आधुनिकीकरण गरिने योजना अन्तर्गत गृहमन्त्रालयले सही हथियार र समान राज्य पुलिसलाई पनि उपलब्ध गराएर सम्बन्धित कार्यमा सहजै उपलब्ध हुने व्यावस्था गरिनु पर्ने सुझाउ राखे। यसका साथै उनले पर्यावरणको सुरक्षालाई ध्यानदिनु पर्ने तथा बेरोजगारी र गरीबीको आतङ्कलाई पनि समाप्त गर्ने बारेमा पनि चिन्तन गरिनु पर्ने बताए। मुख्यमन्त्री चामलिङले राज्यको विकासमा गुणस्तरीय सम्पर्क साधन नभएकोले रोकावट पुर्याइरहेको तथा पश्चिम बङ्गालको राजनैतिक समस्याले गर्दा सधै प्रभावित भएको कुरामा सम्मेलनको ध्यानाकर्षण गर्दै बङ्गालको उक्त समस्या चाँडौ भन्दा चाँडो समाधान गरिनु पर्ने माग गरे।
उनले सिक्किममा पनि केही पटक शान्तिश्रृखला भङ्ग गर्ने प्रयास भएको तर आतङ्कीहरूको प्रयास हरेक पटक विफल भएको बताए। उनले 2003 मा बोडो आतङ्की तथा बंगलादेशी नागरिक पक्राउ गररेर आइएसआईको एजेन्टको खुलासा मात्र नगरेर जाली नोट छाप्ने अपराध समेत विफल पारेको घटना उल्लेख गरे। यसरी नै पश्चिम जिल्लामा एक समारोहमा बम राखिएको घटना र विभिन्न क्षेत्रबाट विस्फोटक उद्दार गरेर आतकको लक्ष्यलाई सधै विफल पारिएको बताए। सम्मेलनमा सिक्किमे जनताको पक्षमा बोल्दै मुख्यमन्त्री चामलिङले भने, देशको सर्वभौम र अखण्डताको सुरक्षा गर्ने पहलमा यस सम्मेलनमा प्रधानमन्त्रीले हामीलाई विशेष मार्गदर्शन गर्ने छन्। देशको विकासमा असमाजिक आतङ्कबाद र भयको कारण सधै प्रभाव परिरहेको छ, जसले गर्दा संत्रास र भयको स्थितिले देशको आर्थीक विकासमा संधै बाधा पुर्याएको । मुख्यमन्त्री चामलिङले सिक्किम देशकै शान्त र सुरक्षीत तथा आतङकवादबाट मुक्त राज्य रहेको भए पनि राष्ट्रिय सुरक्षाको प्रसङ्गमा शान्ती विरोधी तत्वको विरोधमा रहेको छ। यद्यपी सिक्किमको अवस्थान तिनवटा अन्तराष्ट्रीय सिमानामा भोटाङ, चीन र नेपालसित जोडिएको छ भने उत्तर बङ्गाल र बङ्गलादेशको तनावग्रस्त क्षेत्रसित पनि सम्बद्ध रहेकोले राज्यको शान्ति सुरक्षा पनि सम्वेदनशील रहेको सम्मेलनमा जानकारी गराएको सूचना तथा जन सम्पर्क विभागले एक प्रेस जनाउमा बताएको छ। मु्ख्यमन्त्री चामलिङले सिक्किमको सुरक्षाको निम्ति राज्य सरकारले बिभिन्न स्तरमा कार्य गर्ने गरेको विस्तृत जानकारी प्रस्तुत गरे । राज्यमा सुरक्षा व्यावस्थाको पूर्वाधारहरूको विकास गर्ने तथा राज्यव्यापी सूचना संग्रह गर्ने नियन्त्रण कक्ष पूर्ण क्षमता रहेको जानकारी गराए। यसका साथै नियमित रूपमा सुरक्षा व्यावस्थाबारे उच्चस्तरीय अधिकारीहरूले विश्लेशन गरिरहेको जसमा इनटेलिजेन्ट ब्यूरो पनि संलग्न गराईएको उनले जानकारी दिए। राज्यको पचास प्रतिशत सिभिल पुसिलमा रहेको रिक्त पदहरू यसै चांडै पुरा गरेर पूर्ण संसाधन युक्त क्षमताशील पारिने चामलिङले जनाए।
सिक्किमको शान्ति सुऱक्षाको निम्ति गठित विशेष टास्क फोर्सको बैठक गत 12 दिसमबरमा गरिएको तथा सुरक्षाको निम्त राज्यको सुरक्षा व्यावस्था बाहेक पंचायत र जन सहभागिता पनि तिब्र पारिएको मुख्यमन्त्रीले सम्मेलनलाई अवगत गराए। टास्क फोर्सले राज्य र देशको सिमावर्ती क्षेत्रहरूको सुरक्षाको निम्ति विशेष भूमिका निर्वाह गर्ने जसको प्रमुख प्रभारी राज्यको मुख्य सचिव रहेको उनले बताए। मुख्यमन्त्रीले प्रधानमन्त्रीलाई .यसरी देशको सुरक्षा र शान्तिको निम्ति गरिएको पहलबारे धन्यबाद दिए। मुख्यमन्त्री सित राज्यका गृहविभागका सचिव, मुख्यमन्त्रीका सचिव तथा आवासीय आयुक्त सम्मेलनमा उपस्थित थिए।

साम-दाम,दण्ड-भेद लगाएर पनि गोर्खाल्याण्ड बनाउँछौः भण्डारी

गान्तोक,6 जनवरी। “सिक्किमको विधानसभामा गोर्खाल्याण्डको प्रस्ताउ पारित गराउँछु भनेर मुख्यन्त्री पवन चामलिङले दार्जीलिहको जनतालाई वचन दिएर पनि पुरा गरेन। दार्जीलिङमा भाषण गरेर दिएको उसको वचन महाकाल बाबाले पनि सुनेको छ। तर सिक्किमको मुख्यमन्त्री जस्तो डरछेरुवा नेता कही छैन।” यसप्रकारको मन्तव्य गोर्खाल्याण्डबारे सँधै हिमायती रहेका सिक्किमका पूर्व मुख्यमन्त्री नरबहादुर भण्डारीले व्यक्त गरेका हुन्।

उनले अझ भने सिक्किमका विपक्षी दलहरूदेखि डराएर हो कि भनेर भारतीय गोर्खा परिसंघको आयोजनामा सबै राजनैतिक दलहरूलाई बैठक बोलाएर प्रस्ताउ समेत पारित गरेर दिएको तर गरेन। आवेशमा आएर बोलेर मात्र हुँदैन, दार्जीलिङका जनताले कहिले पनि चामलिङलाई गोर्खाल्याण्डको प्रस्ताउ पारित गरिदेउ भनेर भनेको थिएन आफै भाषणमा आवेशमा आएर बोल्यो तर गर्न सकेन।

उनले आफूले अस्सिको दशकमा पनि गोर्खाल्याण्ड आन्दोलनलाई सहयोग गरेको तथा अहिले पनि सहयोग गर्ने बताए। उनले भने यदि हाम्रो पार्टीको सरकार भएको खण्डमा साम-दाम, दण्ड-भेद सबै लगाएर गोर्खाल्याण्ड बनाउने छौ। तर एसडीएफको सरकारलाई भने थाहा छैन गोर्खाल्याण्ड हुँदा सबैभन्दा धेरै फाइदा सिक्किमलाई हुनेछ।

सिक्किमको घर-घरमा रहेको बेरोजगार डाक्टर र इञ्जिनियर युवाहरूको समस्या समाधान हुनेछ। यति मात्र होइन गोर्खाहरूको बाहुल रहेको दुइवाट राज्य रहेपछि राष्ट्रियस्तरको राजनैतिक दल गठन गरेर असम, नागाल्याण्ड, उत्ताराखण्डमा पनि चुनउन लडेर संसदमा गोर्खाहरूको दबाउ बनाउन सक्छौ। उनले सिक्किममा बस्ने भोटे-लाप्चे, नेपाली र बिहारी सबै गोर्खा हुन भीसी ग़ञ्जु लामा गोर्खा पल्टनबाटै रहेको बताए।

राज्यको सबै मतदाताहरूलाई आयकर माफी हुनुपर्छ-भण्डारी

गान्तोक,6जनवरी। सिक्किममा अहिले घरि विवादको केन्द्र बन्न पुगेको सिक्किम सब्जेक्टको भोल्युम नम्बर र सिरियल नम्बरको आघारमा सिक्किमेलाई केन्द्रीय आयकरबाट मुक्त राख्ने केन्द्र सरकारको प्रवाधानलाई पूर्व मुख्यमन्त्री तथा सिक्किम प्रदेश कांग्रेसका अध्यक्ष नरबहादुर भण्डारीले ठाडो चुनौती दिएका छन्। उनले मङ्गलबार पार्टी मुख्यालय़मा आयोजित एक पत्रकारसम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै भने, केन्द्रिय आयकर नै सिक्किममा भित्रनु हुने थिएन तर सिक्किमेको अधिकार नाश गर्नमा पवन कुमार चामलिङ र एलडी काजीमा कुनै भिन्नता नभएकोले एल डी काजीले पुरा गर्न नसकेका कामहरू पुरा गरेर सिक्किमेको सुरक्षा गर्ने संविधानको धारा 371एफ तोडेर भित्र्यायो।मलाई चामलिङले सिक्किम बिरोधी कार्य गर्छ थाहा भएकै कारण मैले मेरो मन्त्रीण्डलबाट हटाएको थिएँ। आयकरबाट सबै भोटे-लाप्चे र नेपलीले छुट पाउनु पर्छ सिक्किम सब्जेक्ट हेरेर होइन तर सरकार बनाउन मतदान गर्नेहरूको मतदान परिचयपत्र हेरेर सबैले छुट पाउनु पर्छ। उनले सिक्किमे व्यापारी समुदायले पनि जसले सरकार बनाउन मतदान गर्छन् उनीहरू सिक्किमको खाँटी नागरिक भएको हुनाले आयकरबाट मुक्त राखिनु पर्ने बताए। सिक्किम भारतमा विलय हुँदा 1975मा जति पनि सिक्किम सब्जेक्ट धारी सिक्किमे नागरिक छन् उनीहरू स्वतः भारतको नागरिक भएको बताउँदै भारत सरकारले सिक्किम सब्जेक्ट नहुनेहरू देश वा राज्यविहिन(स्टेटलेस) हुन् भन्ने घोषणा गरेका उल्लेख गर्दै उनले आफ्नो सरकार आएपछि देशविहिन भन्ने सब्जेक्टविहिन सिक्किमेहरूलाई छोडिएका(लेफ्ट आउट)भनेर भारतकै नागरिक प्रमाणित गरेर सिक्किम सब्जेक्ट प्रदान गरेको बताए। तर अहिलेको अवस्थामा सिक्किम सब्जेक्ट भएर पनि त्यसमा सिरियल नम्बर र भोल्युम नम्बर नभएपछि त्यो सदर नहुने भारत सरकारको भनाईले त सिक्किमेहरूको नागरिकता प्रति पनि प्रश्न चिन्ह खडा भएको दाबी गर्दै भण्डारीले भने, यसबारे राज्य सरकारले तुरन्तै अधिसूचना जारी गरेर जनताको सुरक्षा गर्नु पर्छ। उनले अझ भने 1975मा देशवीहिनको परिभाषा परिवर्तन गरेर भारत सरकारले नै मान्यता दिएका सिक्किमे जनतालाई सरकारले कसरी अप्ठेरोमा पार्दैछ, भारत सरकारलाई पनि प्रश्न छ उनले भने।
भण्डारीले आयकर मामिला नै आगामी विधान सभा चुनाउमा पनि कांग्रेस पार्टीले आफ्नो चुनावी घोषणा पत्रमा पनि सामावेश गराउने बताए। सिक्किम सब्जेक्टको प्रसंगलाई भारत सरकारले 1975मा नै नागरिकताको आधार मानेको हुनाले अब भोल्युम नम्बर र सिरियल नम्बर नभएपछि आयकर तिर्न पर्ने भएपछि पुनः सिक्किमेहरूको नागरिकतामाथि संकट पर्ने बताए। यसको निम्ति चामलिङ सरकार नै उत्तरदायी छ भन्ने दाबी गर्दै भण्डारीले मुख्यमन्त्री पवन चामलिङ स्वयंको सिक्किम सब्जेक्टमा पनि भोल्युम नबंर र सिरियल नबंर नहुनसक्ने दाबी गरे। उनले सिक्किमेलाई आय कर मुक्त गरिने केन्द्र सरकाले घोषणा गर्दा चामलिङ सरकारले सिक्किम सब्जेक्टमा भएको भोल्युम नम्बर र सिरियल नम्बरको गल्ती नदेखाएर सिक्किमे जनतालाई भड्खालोमा हालेको आरोप लगाए। यस समस्यका समाधान आफ्नोमा रहेको दाबी गर्दै भण्डारीले आफू मुख्यमन्त्री हुदाँ चामलिङको मन्त्रीत्वकालमा ऩै तयार पारेको फरमुला अब चाहिने भए पनि एसडीएफ सरकारले ढोग गरेर मागेमात्र पाउने बताए। उनले सिक्किममा काग्रेसको सरकार बनेको भोलिपल्ट नै आयकरबाट सिक्किमको मतदाता सूचिमा नाम भएका सबै नागरिकलाई आयकरबाट मुक्त गर्ने घोषणा गरे।

भण्डारीले यसपटकको चुनाउमा जनताले सिक्किमेको हित र भलो गर्ने नेतालाई चुन्नु पर्ने नत्र सिक्किमले आफ्नो सुरक्षाको निम्ति पाएको संबैधानिक अधिकारहरू चामलिङ सरकारले बेचेर सक्ने आरोप लगाए। भण्डारीले चुनावी संदेशको रूपमा जनतालाई बर्मन आयोग र लिम्बु-तामङको आसन विधान सभा अगावै सुनिश्चित गर्ने चामलिङ सरकारको आश्वासन निराधार रहेको तथा आगामी फरवरी महिनामा केवल दुइ दिनमात्र संसदमा कार्वाही हुने भएकोले चुनाउ अघि एसडीएफले लिम्बु-तामङलाई दिएको बचन पुरा गर्न नसक्ने दाबी गरे। उनले लिम्बु तामङको आसन आरक्षणबारे एसडीएफ इमान्दार नरहेक खुलासा गर्दै भने यदि सरकारले चाहेको भए 2003मा लिम्बु-तामङले अनुसूचित जनजातिको मान्यता पाउँदा नै संसदमा पार्टी अध्यक्ष तथा मुख्यमन्त्रीको तर्फबाट आफ्नो सांसदलाई आसन बारे फाँटवारी तयार पर्ने बारे सदनमा प्रश्न राखेर समाधान गराउन सक्ने थियो तर लिम्बु र तामङको हित विरूद्ध सोच्ने एसडीएफ सरकारले बितायो। उनले राय बर्मन आयोगको प्रतिवेदनबारे भने, पवन चामलिङ, मुख्यमन्त्रीका नेतृत्वमा बी के रोय बर्मन कमिशन रोपोर्ट अति षड्यन्त्रपूर्ण विषालू राजनैतिक वाण तयार गरेको छ। त्यो वाणको प्रहारले भारतको संविधानको विशिष्ट धारा 371 एफ भष्म पार्दछ, हनुमानको संजीवनी बुटीले पनि सिक्किमे लेप्चा-भोटिया- नेपाली कसैलाई बचाउन सक्दैन्। त्यो वाण सिक्किमेहरू मिलेर चामलिङ तिरै फर्काउनु पर्यो सिक्किम भष्म हुनु दिनु भएन।

भागोपले गरिरहेको बौद्धिकस्तरको कार्य सराहनीय छः प्रो. लामा

गान्तोक,4 जनवरीः भारतीय गोर्खा परिसंघ (भागोप)-का केन्द्रीय महासचिव सुखमन मोक्तानको नेतृत्वमा एक प्रतिनिधि टोलीले सिक्किम केन्द्रीय विश्वविद्यालका उपकूलपती तथा केन्द्रीय सुरक्षा परिषदका सदस्य प्रो. महेन्द्र पी. लामालाई उनको गान्तोकस्थित सरकारी निवास काफल-टोटोला कटेजमा भेट गर्यो।शनिबार अपरान्ह लगभग दुइ घण्टासम्म भेटघाट चलेको थियो। यसैक्रममा भागोपद्वारा भारतभरिका गोर्खा समुदायको हितमा गरिरहेको विभिन्न कार्यहरूबारे व्यापक चर्चा भएको जानकारी प्राप्त भएको छ। जसमा प्रो. लामाले देशभरिका गोर्खा समुदायको निम्ति भागोपले गरिरहेको कार्यको सहाहना गर्दै भने, भागोपले जुनप्रकारले दिल्लीमुखी भएर बौद्धीक कार्यक्रमहरू गरिरहेका छन् त्यही नै सही बाटो हो। हामीले हाम्रो लक्ष्य़ प्राप्तिको निम्ति अब बौद्धीक आन्दोलन गर्नु बाहेक अन्य विकल्प छैन्। हाम्रो मागहरू अब बौद्धीकस्तरमा राखिनु पर्छ,उनले भने। प्रो. लामाले हालै दिल्लीमा भागोपले देशका 22वटा राज्यका प्रतिनिधिहरूलाई लिएर आयोजन गरेको धर्ना तथा दिल्लीमुखी कार्यक्रमको सफलताबारे खुशी व्यक्त गरे। भेटघाटको क्रममा भागोपका महासचिव सुखमन मोक्तानले सङ्गठनको गतिविधि र यसले रोजेको बाटो तथा लामा जस्ता गोर्खे समुदायको गौरवहरूले ठूलो भूमिका निर्वाह गर्न सक्ने बताए। भेटघाटको क्रममा भारतभरिका गोर्खाहरूले साचेको जातीय चिन्हारीको मागबारे विशेष चर्चा भएको थाहा लागेको छ। प्रतिनिधिहरूले प्रो.लामालाई भारतको राष्ट्रीय सुरक्षा परिषद्को सदस्यको रूपमा चयन भएकोमा गोर्खा समुदायको गौरव बताउँदै श्रद्धा अर्पण गरेर बधाई दिए। भेटघाटको क्रममा भागोपको जोन 2(सिक्किम, पश्चिम बङ्गाल, बिहार, झारखण्ड र उडिस्सा)-का सम्वयक श्रीमती लतिका जोशी, केन्द्रीय प्रशासनिक सचिव बुद्धीमान प्रधान बमप,राष्ट्रिय कोषाध्यक्ष रूद्र अधिकारी, राष्ट्रीय मुख्यालय सचिव कर्नल एस के मुखिया,सिलगढी शाखा सचिव बीएल सुब्बा, सिक्किम शाखा महासचिव एस पाण्डे अनि सिक्किम राज्यशाखा कार्यालय सचिव प्रवीण खालिङ रहेका थिए।

राजधानीमा जाडो अझै बड्ने मौसम विभागको जानकारी

गान्तोक,4 जनवरी। सिक्किमले विगत एक सप्ताहदेखि भोग्नु परिरहहेको ठण्डाको मार अझै एक हप्तासम्म जारी रहने मौसम विभागले जानकारी दिएको छ। मौसम विभागले बताएअनुसार आईतबार यस मौसमकै सबै भन्दा चिसो दिनको रूपमा रहेको बताएको छ। आजको तापमान 4.3 डीग्री सेल्सीयस रेकर्ड गरिएको छ। यसका साथै राज्यको उच्च क्षेत्रहरूमा हिमपात जारी रहेको छ। हिमपातको कारण उच्च क्षेत्रहरूमा अवस्थित गुरुदोङमार, छाङ्गु आदी पर्यटकी झीलहरू पनि जामिएको छ। अर्कोतिर हिमपातको खबर पाएर राजधानीमा ओइरो लागिरहेका पर्यटकहरूले अझै पनि छाङ्गु गएर हिमपातको मज्जा लिने अवसर पाउन सकेका छैनन्। पर्यटन व्यावसायीहरूको सङ्गठन ट्राबल्स एजेन्ट एशोसिएशन अव् सिक्किम (टास)को सूत्रअनुसार राजधानीदेकि 17 माइलसम्म मात्र पर्यटकहरूलाई पठाइन्दै छ। यद्यपी पर्यटकहरूले भारत-चीन सीमामा पर्ने नाथुला भञ्जाङ, छांगु झील, बाबा हरभजन सिंहको मन्दिर जाने लक्ष्य लिएर गान्तोक आए पनि उनीहरूको सपना पुरा गर्ने अवस्थामा पर्यटन व्यावसायीहरू रहेका छैनन्। उनीहरू पर्यटकहरूको ज्यन जोखिममा हाल्न नचाहेको बताउँदै पर्यटकहरूको हिँउ हेर्ने इच्छा पुरा गर्न 17 माइल सम्ममात्र पुर्याएर फर्काउऩे प्रक्रिया थालेका छन्। उल्लेखनीय छ गत 26 दिसम्बरको दिन भएको व्यापक हिमपातको कारण छांगु, नाथुला घुम्न गएका लगभग 1350 जना जति हिमपातको चपेटमा परेका थिए। जसको उद्दार एक दिनपछि टास, भारतीय सेना र पुलिसले गरेको थियो।
अर्को तिर मौसम विभागको सूत्र अनुसार राज्यमा ठण्डा बड्नुको मुख्यकारण पश्चिमी बाधा (वेस्टर्न डिस्टर्वेन्स) बहेको कारण गत नोभेम्बरदेखि दैनिक 3-4 पटक चिसो वायु बहने हुना जाडोको प्रभाव तिब्र हुने गरेको बताए।पश्चिमी बाधा अझै यो महिनाको अन्त सम्म रहने विभागीय सूत्रले बताएको छ।

सिक्किम डिस्टिलेरिजको भविष्य अनिश्चित

गान्तोक,4 जनवरी। राज्यको सबै भन्दा पुरानो औद्यौगिक इकाई सिक्किम डिस्टेलेरिज लिमिटेड कारखानाको भविष्य अनिश्चितताको घेरोमा पर्न थालेको छ। विभिन्न विवादहरूको बीचमा घेरिएको पुरानो औद्योगिक केन्द्रमा कार्यरत मजुदुरहरूलाई नै यसको अऩिश्चितता सितै भविष्य़को अन्धकारले पनि घेरिरहेको छ। अहिले हरेक मजदुरहरूको मुक दर्शक भएर हेरिरहेका छन् भने उनीहरूको अनुहारमा केवल डिस्टेलेरिजको भविष्यसित जोडीको आफ्नो भविष्य के हुने त्यही प्रश्न झुण्डीएको छ।यसरी नै कारखानामा सेयर किन्ने अशं धारकहरूको पनि निद्रा उडेको छ। राज्य सरकारको राजस्व उत्पादनको प्रमुख एकाईको रूपमा चिन्हित यस मदिरा कारखानाका दुइजान मालिक वीच चलेको विवादमा पूर्वजिल्ली अदालतले महाप्रबन्धक पदमा रहेका कुवर ओमकारसिंहलाई बर्खास्त गरि नयाँ प्रबन्धकबारे फैसलमा नभएसम्मको निम्ति राज्य आबकारी विभागका आयुक्त महेन्द्र प्रधानलाई अस्थाई रूपमा प्रमुख कार्यकारी अधिकारीको पदमा राखेर कारखाना चलाउने आदेश जारी गरेका थियो। अर्को तिर बर्खास्त भएका महाप्रबन्धकले अदालतको आदेश पाएकै भोलिपल्ट कार्यालयको साँचो समेत जिम्मा नलगाई गत वर्ष 16 अक्टोबरको दिन सुँइकुच्चा ठोके। त्यसपछि अस्थिर अवस्थामा राज्यको सतर्कता विभागले कुवर सिहंलाई पक्राउ गर्ने प्रयास गर्यो तर सफलता हात नलागे पछि दिल्लीस्थित उनको आवासमा समेत चेष्टा गर्दा पनि कुनै पत्तो लगेन। यसरी नै अनिश्चितता बीच सतर्कता विभागले गत 11 दिसम्बरको दिन कारखानाको लेखा अधिकारी शम्मी कपुरलाई पनि सोधखोजको निम्ति पक्राउ गरेको भनिए तापनि आजसम्म उनको जमानत हुन सकेको छैन्। उनीमाथि कारखानाको 20 लाख धाँधली गरेको आरोप छ। यसरी नै महाप्रबन्धक कुवर सिंह भाग्न सफल भए पनि उनले कति पैसा धाँधली गरेको छ त्यसबारे मजदुर र सेयर होल्डरहरूलाई अझसम्म कुनै जानकारी नभएकोले चिन्ता बड्दै गइरहेको छ भने ऐतिहासीक औद्योगिक केन्द्रको स्थायीत्वमा पनि प्रश्न चिन्ह खडा भएको छ। अपुष्ट जानकारी अनुसार कुवर सिंहले कारखानाको करोडौ रूपियाँ ओभर ड्राफ्ट गरेर हिनामिना गरेको छ। यद्यपी राज्य आबकारी विभागको सक्रिय कार्य गराईले मजदुर र सेयर होल्डरहरू आशान्वीत छन्। उल्लेखनीय छ य़स कारखानामा राज्य सरकारको पनि सेयर रहेको छ।

क्रामाकपाको दिल्ली धर्ना

नयाँ दिल्ली 20,दिसम्बर। भारतीय गोर्खाहरूको सपना गोर्खाल्याण्डको सपनालाई साकार रूप दिन देशको राजधानीमा तिनदिने धर्नामा आएका एक गोर्खे योद्धा असामयिक निधनले दिल्लीलाई विषादपूर्ण बनायो। गणतान्त्रीक क्रान्तीकारी युवा मोर्चा (गक्रायुमो)-का केन्द्रीय सदस्य बरूण छेत्रीको असामयिक निधन नयाँ दिल्लीको झाँसी रोडस्थित अमबेडकर भवनमा 9 बजी राती भएको छ। दार्जीलिङको चुङथुङ चियाबारी निवासी छेत्री 1995मा क्रान्तीकारी मार्क्सवादी कम्यूनिष्ट पार्टीको गठनकालदेखि नै एक जुझारू अनि गणमोर्चामा कार्यरत थिए। राजधानीमा उनको निधन पछि छुट्टै राज्य गोर्खाल्याण्डको मागलिर प्रस्तावित गोर्खाल्याण्डका गाँउ-बस्ती, चियाबारी र कुलैनबारीबाट पसिनाको भरमा आएका गणयोद्धाहरूमा विषादको नमिठो घात परे पनि सबै गोर्खाहरूको सपना र मृत सहयोद्धाको सपनालाई साकार तुल्याउन आफूहरूमाथि आइपरेको घातलाई सहेर भए पनि आन्दोलनमा उत्साह कम हुन दिएनन्। क्रामाकपाका योद्धाहरूले आफ्ना सहयोद्धाको मृत्युको पीडालाई छात्तीभीत्रै समेटेर भारतभरिका गोर्खा र योद्धा बरूणको सपना गोर्खाल्याण्डको माग राजधानीको ढुङ्गे मुटु थर्किने गरि बुलन्द पारे। गोर्खाल्याण्डको सपना बोकेर आन्दोलनमा होमिएका अरूणको यस्तो असमायीक निधनमा क्रामाकपाका महासचिव आर बी राईले गहिरो सम्वेदना प्रकट गरेका छन्। उनले योद्धा अरूणको परिवारलाई हार्दीक सम्वेदना प्रकट गरेका छन्। यसरी नै पार्टीले उनको मृत्युले अपूरतणीय क्षती भएको बताउदै उनको सपना गोर्खाल्याण्डको आन्दोलनलाई जिउँदो राख्ने सङ्कल्प अझ दह्रो पारेका छन्।

सहयोद्धा बरुणको मृत्युमा गक्रायुमोको महासचिव अरूण घतानीले पनि गहिरो शोक व्यक्त गर्दै उनको मृत्युले सङ्गठनको एउटा सङ्घर्षशील योद्धा गुमाएको दुख व्याक्त गरेका छन्।अहिले घरि राजधानीमा गोर्खाल्याण्ड आन्दोलन तिब्रता दिन उपस्थित सिक्किम प्रजातान्त्रीक पार्टीका अध्यक्ष जी एम राईले पनि आफ्नो सम्वेदना प्रकट गरेका छन्। यसरी नै भारतीय गोर्खा परिसंघले पनि आफ्ने राष्ट्रिय परिषदको संगोष्ठीमा सम्वेदना प्रकट गर्दै मौन धारण गर्यो।